Տարածաշրջանում ամեն ինչ դեռ նոր է սկսվում. բազմաուղղված հավասարակշռության կորուստը կարող է հանգեցնել եվրոպական սրացման փոխանցմանը ողջ տարածաշրջան. «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Iarex.ru-ն «Ալիևը ստիպված կլինի պաշտպանել Փաշինյանին՝ հանուն սեփական օգուտների» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Ստոլտենբերգի հետ բանակցություններից հետո Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը Հայաստանի հետ հարաբերությունների վերաբերյալ ինտրիգային հայտարարություն է արել։ Նրա խոսքով, «այժմ խաղաղության հասնելու հարցում մենք շատ մոտ ենք բեկմանը»։ Միաժամանակ, նա մատնանշել է Բեռլինում վերջերս կայացած արտգործնախարարների հանդիպումը, ինչպես նաև Ադրբեջանի և Հայաստանի փոխվարչապետների միջև սահմանազատման հարցի շուրջ բանակցությունները։ Այս ամենը ինտրիգային իրավիճակ է ստեղծում ու բազմաթիվ հարցեր առաջացնում։ Նախ՝ ինտրիգի մասին: Բանն այն է, որ ավելի վաղ Բաքուն արտաքին գործերի նախարարության մակարդակով հայտարարել էր, որ ՆԱՏՕ-ի անդամ Ֆրանսիայի կողմից ռազմական տեխնիկայի փոխանցումը Հայաստան «ծառայում է տարածաշրջանում նրա ռազմական ներուժի և ապակառուցողական գործունեության ուժեղացմանը», և որ «Ֆրանսիան սխալ շահեր ունի տարածաշրջանում»։

Ի դեպ, նման սցենարով է զարգանում նաև Հայաստանի համագործակցությունը ՆԱՏՕ-ի մեկ այլ անդամի՝ Հունաստանի հետ։ Ուստի, սպասվում էր, որ Ալիևն այդ հարցը կբարձրացնի Ստոլտենբերգի հետ բանակցությունների ժամանակ։ Բայց դա տեղի չի ունեցել, համենայն դեպս՝ հանրային տարածքում։ Այդ առնչությամբ Բաքվի փորձագետ Իլգար Հուսեյնովը կարծում է, որ «Բաքուն ուղի է բացում Հայաստանի հետ եվրաատլանտյան կառույցների ձևաչափով գործընկերային փոխգործակցությունը խորացնելու ուղղությամբ»։ Նրա կարծիքով, դրա նախադրյալները ստեղծվում են, Ադրբեջանը վաղուց սերտ ռազմաքաղաքական դաշինքի մեջ է ՆԱՏՕ-ի այնպիսի անդամի հետ, ինչպիսին Թուրքիան է, հիմա էլ դաշինքը հաստատվում է Հայաստանում։ Ավելին, ըստ Հուսեյնովի, «ՆԱՏՕ-ի համար օպտիմալ կարող է լինել այն իրավիճակը, երբ դաշինքն իր ռազմաքաղաքական կառուցվածքում ներգրավի Հարավային Կովկասի բոլոր երեք պետություններին»։

Հիմա՝ առաջացող հարցերի մասին: Առաջարկվող համատեքստում Երևանի հետ արևմտյան հարթակներում երկխոսություն վարելու Բաքվի համաձայնությունը մտածված քայլ է թվում։ Ճիշտ է, ավելի վաղ ևս Ալիևը և Նիկոլ Փաշինյանը մի քանի հանդիպում են ունեցել արևմտյան հարթակներում՝ քննարկելով խաղաղության պայմանագրի նախագիծը։ Միաժամանակ, հայկական կողմը վստահեցնում է, որ «փաստաթղթի ճարտարապետությունն ու սկզբունքներն արդեն համաձայնեցված են»։ Բայց տարածաշրջանում իրադարձությունների ընթացքը վաղուց դուրս է եկել բացառապես երկու երկրների հարաբերությունների սահմաններից, քանի որ զուգահեռաբար մեկնարկել է նոր խաղացողների մասնակցությամբ տարածաշրջանում նոր անվտանգության համակարգի ստեղծման գործընթացը։ Գումարած՝ Բրյուսելն սկսել է Երևանի առաջ կախել ԵՄ անդամակցության նշանը:

Հետևաբար, Ադրբեջանի և Հայաստանի քաղաքականությունների մեջ սկսում է նկատվել, այսպես կոչված, բազմաուղղվածության քողի տակ Ռուսաստանից հեռանալու ընդհանուր տրամաբանություն։ Այս առումով կարելի է ենթադրել սահմանային գոտիներում սրացումների վրա խաղացող Ադրբեջանի գործողությունների մոտիվացիայի արդիականացում, որոնք իրենց հերթին Հայաստանի կողմից կվերահղվեն որպես Ռուսաստանի հասցեին մեղադրանքներ։ Այժմ Ալիևին, ինչպես կարծում է հայ քաղաքագետ Տիգրան Քոչարյանը, «պահանջվելու է հոգ տանել Փաշինյանի մասին՝ ստեղծված իրավիճակից առավելագույն օգուտ քաղելու և Երևանի վրա այնպիսի ճնշման լծակներ ձևավորելու համար, որոնք չեն կարող անտեսվել նույնիսկ տասնամյակներ անց»։ Այդուհանդերձ, Ալիևը դեռևս չի կարողացել օրինականորեն ամրագրել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի հաղթական արդյունքները։

Գերմանիայի միջնորդությամբ Բեռլինում կայացած Փաշինյան-Ալիև հանդիպումը, ինչպես նաև երկու երկրների ԱԳ նախարարների մակարդակով հանդիպումը տեսանելի արդյունք չեն տվել, ինչը, հետևաբար, ցույց է տալիս աշխարհաքաղաքական սակարկությունների ստեղծման միտում, որում Ռուսաստանին շրջանցել հնարավոր չի լինի: Բաքվի փորձերը՝ համոզելու Արևմուտքին՝ չեղարկել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մանդատը և Ղարաբաղյան խնդիրը «լուծված» ճանաչել, նույնպես ձախողվում են։ Ավելին, Արևմուտքի կոչերը հակամարտող կողմերին՝ «հարցերը լուծել քաղաքական և դիվանագիտական միջոցներով», կսահմանափակեն Ադրբեջանի մանևրելիությունը։ Ավելին, «հնարավորությունների հորիզոնները» տեղափոխվում են Արևմուտք-Արևելք առճակատման հարթություն, մի իրավիճակ, երբ Ալիևը չունի բավականաչափ ռեսուրսներ քաղաքական լայնածավալ մանևրներ իրականացնելու համար։

Մինչդեռ այս փուլում նա փորձում է ավելի շատ միջանկյալ, այլ ոչ թե աշխարհաքաղաքական խնդիրներ լուծել, թեև հայտարարում է ողջ Անդրկովկասում իրավիճակի հնարավոր փոփոխության մասին։ Այստեղ պարադոքսն այն է, որ, այդ ամենով հանդերձ, տարածաշրջանում հնարավոր պատերազմի վտանգը մեծանում է, և դա չի գալիս Ռուսաստանից։ Ինչ վերաբերում է Ադրբեջանին, ապա, ինչպես կարծում են Բաքվի փորձագետները, «ՆԱՏՕ-ի հետ նրա մերձեցման փաստը հղի է որոշակի ռիսկերով՝ կապված երրորդ երկրների հետ (Իսրայել, Ռուսաստան, Պակիստան) Բաքվի ռազմատեխնիկական փոխգործակցության սահմանափակման հետ»։ Միևնույն ժամանակ, Բաքվի համար միանգամայն ակնհայտ է նաև, որ բազմաուղղված հավասարակշռության կորուստը կարող է հանգեցնել եվրոպական սրացման փոխանցմանը ողջ Անդրկովկաս, որտեղ կան ավելի քան բավարար չլուծված խնդիրներ։ Բայց սա այն նույն դեպքն է, երբ, ինչպես ռուսական ասացվածքն է ասում, «եթե քեզ բեռ ես համարում, մտիր բեռնախցիկ»։ Այս տարածաշրջանում ամեն ինչ դեռ նոր է սկսվում։

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում